Qorista Habboon Ee Af

Qaybta 4aad

Xalka kale waa shaqalka culus shibbanaha xiga in la labalaabo. Tusaale: Inann (gabadh), baadd (ugbaad), beerr (beerta), dull (daloolka sanka), Iimaann (magac lab), Saaffi (magac lab), Dheegg (magac lab), Hanadd (magac lab), Kaydd (magac lab). Magacyadaa iyo kuwa la midka ah dabcan dhiddiggooda shibbane qudha ayaa la qorayaa. 

Casharka 4-aad: Hadalka oo aan is ku si loo qorin

Qorista Af Soomaaligu wax ay waafaqsan tahay dhawaaqiisa. Taa macnaheedu waxaa weeye, qof walba oo erayga hagaag u yaqaan si qumman ayuu u higgaadin karaa qorista iyo akhriskaba.

Habsamidaasi waa ta kaalinta u gu weyn ka qaadatay Far Soomaalidu in ay degdeg u hirgasho. Iyada oo ay sidaa tahay, haddana arrinta waxaa ku jira cillado farabadan oo aan lahayn xeer la is la og yahay. Arrimaha qoristooda mashaqadu ka taagan tahay aynnu u ka la qaadno sidan hoose:

1. Waxaa jira erayo aad u badan oo sida aynnu u gu dhawaaqno iyo abuurta naxwahoodu ka la duwan yihiin. Markaa qorista ma waxaa la la raacayaa dhawaaqa afka ka baxaya, mise waxaa loo celinayaa abuurta naxwihiisa?

Heshiisku wax uu ahaa in dhawaaqa uun la raaco, run ahaan se arrintu sidaa u ma fududa haddii la doonayo in si hagaagsan wax loo qoro. Masaladaa aynnu is yara tusaalaynno.

Xarafka o isaga oo eray ku dhammaaday haddii eray kale gadaal kaga taxmo dhawaaq ahaan wax uu noqdaa a, tusaale:

Timo/Timacadde, biyo/biyadiid, xoolo/xoolaraac. Xarafka e isaguna markaas oo kale wax uu noqdaa a, sida:

male/mala’awaal, tusaale/tusaalayaal, bare/barayaal. Afka sidaas ah waxaa kale oo ka mid ah laba xaraf oo marka ay is raacaan is diida dabadeed midkood ka kale shiiqiyo, sida: aynnu wada hadalno/hadallo, aynnu is jirno/jirro.

Labadaa siyood in kasta oo ta hore naxwe ahaan qumman tahay in ta dambe la qoro ayaa macaan.

Intaa ka sokow, waxaa jira siyaalo ka la duwan oo dhawaaqa erayada loo qaadan karo loona qori karo. Waxaa ka mid ah ayey/ayay, geeyey/geeyay, tegey/tegay/tagey, tagay, weji/waji, mergi/margi, geyaan/gayaan. Waxaa la mid ah cadow/cadaw, qabow/qabaw. Waxaa kale oo la mid ah erayo dhawaaqa la gu gaabsado, tusaale: keli ah/keliya, qudh ah/qudha, waxaad/wax aad, wuxuu/wax uu, waxay/wax ay. Kol walba sida dambe ayaa habboon.

 2) Waxaa jira qodob muujiya ahaansho, sida: waan faraxsan ahay, waad xanaaqsan tahay, wuu dhiirran yahay, waa ay qurxoon tahay, waa aynnu badan nahay, waad daallan tihiin iyo waa ay tuban yihiin. Sida aynnu aragno qodobka ahaanshuhu mar walba wax uu u qormayaa gooni, u mana baahna sida ay dad badani qoraan in sifada ka horreysa la gu daro oo la dhigo harraaddanahay, xanaaqsantahay, dhiirranyahay, qurxoontahay, badannahay, faraxsantihiin iyo tubanyihiin.

Waxaa se jirta marar ay taasi adkaanayso, sida marka ay sifada ka horreysaa ku dhammaato xarfaha sh iyo d ama lahaansho. Jumladda ”geed ubax leh” haddii aynnu si kale u dhigno wax ay noqonaysaa ”geedku ubax buu leh yahay”. Laakiin sida aynnu aragno erayga ”leh” markii uu dhexda galay wuu adkaaday wax uuna isu rogay lee waayo h kolka ay halkaa ku jirto afka ayaa diidaya, sidaas darteed wax uu isu rogayaa e. Haddii se la qori lahaa lee naxwaha ayaan oggolayn, waayo waa eray aan jirin. Dabadeed wax aad arkaysaa iyada oo ceebtaas la gu qarinayo in la qoro leeyahay. Taasi mar wax ay meesha keentay eray aan jirin oo ah lee, mar kalena wax ay jebisay xeerkii ahaa ahaanshaha in goonidiisa loo qoro. Haddii ay sidaa tahay, in la qoro lee laakiin la gooniyeeyo ayaa qumman.

La soco….Qaybta damne hadii alle idmo

Waxa qoray Ibraahin Hawd

Xigasho Mareegta Ramaas