“Qorista habboon ee Af Soomaaliga”

Qaybta 3aad

In badan wax aad arkaysaa nin la yidhaahdo Caddow magcaas oo ka yimid caddaan, kaas oo haddana loo qorayo Cadow oo ah nacab.

Xarfaha aan xeerkaasi qabanayn ee weligood laba noqon karin aynnu halkan isku tusaalaynno: ma-taan, a-jar, a-xad,

a-khas, Xa-san, ta-shi, da-cal, a-fo, a-qal, e-keeye, ha-wo, a-yaan.

Halkaa waxaa inoo ga cad in aan loo baahnayn labaynta xarfahaas. Haddii se qaarkood dhadhan adagi ku jiri karo sida k, x, s, y, waa kuwo dabci ahaan is ka adag oo aan haddii la labeeyo nuxur cusubi ka soo baxayn.

 Casharka 3-aad:Shaqallo innaga maqan

 Far Soomaalidu waa 21 shibbane iyo shan shaqal (iyo shanta shaqal oo dhaqal dheere noqda). Erayga ”shibbane” macnihiisu waa aammusane, waayo waa xarfo aammusan oo codku ka soo baxo kolka hore ama gadaal shaqal la ga raaciyo.

Erayga ”shaqal” isagana wax aynnu qarniyo hore ku soomaaliyeynnay xarakada Af Carabida la gu higgaadiyo.

Haddaba cilmi ahaan waxaa sugan shaqallada Af Soomaaligu ka abuuran yahay in ay ka badan yihiin shanta maanta inoo qoran. Berigii farta la diyaarinayay aqoonyahanno badan baa taa ku baraarugsanaa, gaar ahaan reer Yurubkii Far Soomaalida wax ka qoray qaar baa adeegsaday shaqallo aynnaan imika adeegsan.

Shaqalladaa innaga dhimana waa ta keentay in ay jiraan erayo badan oo aynnu is ku si u qorno haddana ka la si u gu dhawaaqno, tusaale ahaan ”inan” - (wiil) iyo ”inan” - (gabadh). Labadaa eray dhawaaqooda haddii aad u fiirsato wax aad arkaysaa shaqalka a in uu kolka hore fudud yahay kolka labaadna culus yahay. Kaa culus ayay ahayd in shaqal kale la ga dhigo.

 U fiirso saddexdan eray ee soo socda sida uu shaqal dheeraha ”ee” saddexda goor u ka la cod duwan yahay: Eel (lab), eel (dheddig), eey. Oog (dab olol weyn), oog (dab ololi), oogo. Dul (dusha) dul (daloolka sanka), duul (sida shimbirta hawada duul), duul (weerar qaad). Aar (libaax lab), aar (u aar), asal (asalka dhirta ee saamaha la gu magdiyo), asal (wax dhalad ah), aad (halkaa tag), aad (si xoog ah).

 Waxaas oo dhami wax ay ina tusayaan Far Soomaalida qoran in shaqallo ka dhiman yihiin. Taa laba siyaaloodba waa loo maarayn karaa. Ta hore waa in faraha kale ee dunida shaqallo dheeraad ah la ga soo ergisto, tusaale ahaan ä oo loo qaadan karo a culus, ё oo noqota e culus ї oo ah i culus, ö oo ah o culus iyo ü oo ah u culus.

 Xalka kale waa shaqalka culus shibbanaha xiga in la labalaabo. Tusaale: Inann (gabadh), baadd (ugbaad), beerr (beerta), dull (daloolka sanka), Iimaann (magac lab), Saaffi (magac lab), Dheegg (magac lab), Hanadd (magac lab), Kaydd (magac lab). Magacyadaa iyo kuwa la midka ah dabcan dhiddiggooda shibbane qudha ayaa la qorayaa.

La soco….Qaybta damne hadii alle idmo

Waxa qoray Ibraahin Hawd

Xigasho Mareegta Ramaas